Stanisław Lem wielkim pisarzem był. Koniec i kropka. Wartość jego utworów pozytywnie ocenili i zweryfikowali czytelnicy na całym świecie (za wyjątkiem tych krajów, w których nie były one wydane, a miejscowa ludność nie mówi w żadnym z języków, na który je przetłumaczono). Znacznie mniej spośród nich wie jednak, jakim był człowiekiem – co lubił, co go irytowało, jakie miał problemy, a jakie radości. Przed polskimi czytelnikami otwierają się pewne możliwości zajrzenia do życia pisarza w sposób bardziej bezpośredni, poznania jego i jego myśli takimi, jakimi sam przenosił je na papier. |
Stanisław Lem - oh, what a great writer he was! The value of his works has been positively assessed and verified by readers all over the world (except in those countries where they have not been published and the locals don’t speak any of the languages into which they have been translated). However, far fewer of them know what kind of person Lem was - what he liked, what irritated him, what problems and what joys he had. Polish readers are now being offered some opportunities to get a more direct glimpse into the writer's life, to get to know him and his thoughts as he himself put them on paper. |
| A to dzięki stopniowo publikowanym pośmiertnie fragmentom archiwum korespondencji Lema. Dotychczas ukazały się obszerne wybory listów wymienianych przezeń ze Stanisławem Mrożkiem (o charakterze bardziej prywatnym) oraz z Michaelem Kandlem – tłumaczem książek Lema na angielski (tu elementy zawodowe odgrywały istotniejszą rolę). W omawianej dziś książce zaś przeważa przypadająca na czasy PRL korespondencja urzędowa, najczęściej – wychodząca. | And this is thanks to the gradually posthumously published fragments of Lem's correspondence archive. So far, there have been published extensive selections of letters exchanged by Lem with Stanisław Mrożek (of a more private nature) and with Michael Kandel - translator of Lem's books into English (professional elements played a more important role here). In contrast, the book under discussion today is dominated by official correspondence from the times of the People's Republic of Poland, mostly outgoing. |
| Można w niej wyszczególnić cztery działy: pierwszy poświęcony jest przemysłowi filmowemu oraz kontaktom z reżyserami i organizacjami państwowymi mającymi doprowadzić do ekranizacji przynajmniej niektórych Lemowych książek. Lektura bardzo szybko nas przekona, dlaczego było to takie trudne i dlaczego tak niewiele ostatecznie się tej ekranizacji doczekało (a jeśli doczekało, czemu najczęściej sam autor nie był z niej zadowolony). | Four sections can be distinguished in it: the first one is devoted to the film industry and contacts with directors and state organisations which were to lead to the film adaptation of at least some of Lem's books. The reading will quickly convince us why it was so difficult and why so few of the screen adaptations finally took place (and if they did, why the author himself was usually not satisfied with it). |
| W drugim dziale – podobna korespondencja, ale z wydawnictwami literackimi i adekwatnymi urzędami państwowymi. Jak się okazuje, problemów było sporo – a to z zapewnieniem odpowiedniej ilości papieru na druk w rozsądnych nakładach, a to z dostępem do honorariów zagranicznych, szczególnie spoza tzw. demokracji ludowej, a to z – teoretycznie banalnymi – relacjami międzyludzkimi. | In the second section - similar correspondence, but with literary publishers and the relevant government offices. As it turns out, there were quite a few problems – will it be securing sufficient quantity of paper for printing in reasonable print runs, will it be access to foreign royalties, especially from outside the so-called People's Democracy countries, will it be - theoretically trivial - interpersonal relations. |
| Dział trzeci – samochody. W czasach dzisiejszych rzecz prawie że banalna. Ale za PRL – ho, ho! Opowieści o tym, jak trzeba się było nakombinować, żeby za legalnie zarobione pieniądze w ogóle można było sobie kupić auto, potem – żeby za równie legalne pieniądze uzyskać zgodę na import części potrzebnych do jego naprawy, a potem jeszcze znaleźć warsztat, w którym ktoś miałby i sprzęt do tej naprawy potrzebny, i jeszcze odpowiednie kwalifikacje – u dzisiejszych kierowców mogą zmrozić krew w żyłach. O ile oczywiście zmieszczą się w głowie, co wcale nie jest takie oczywiste... | Third section - cars. Nowadays it’s almost trivial. But in communist times – well, well, well! The stories of how you had to go through a lot of trouble to be able to buy a car with the money you legally earned, then to be able to get permission to import the parts needed to repair it with equally legal money, and then to find a service station where someone would have both the equipment needed to do the repair and the necessary qualifications - can be thrilling for today's drivers. Provided, of course, that they can fit it in their heads, which is not at all obvious.... |
| I wreszcie dział czwarty, czyli proza życia. W tym skargi na psujące się lub wręcz niedziałające telefony, na pocztę, niedostarczającą przesyłek w żadnym rozsądnym terminie, prośby o łaskawą zgodę na powiększenie metrażu w domu i utrzymanie jej także po ewentualnej śmierci autora i wiele, wiele innych. | And finally, the fourth section, the mundane of life. Including complaints about broken or even non-functioning telephones, the post office not delivering mail in any reasonable time, requests for gracious permission to enlarge the size of the house and keep it even after the author's eventual death, and much, much more. |
| Każdy z rozdziałów okraszony jest komentarzem Wojciecha Orlińskiego, jednego z najwybitniejszych polskich lemologów. | Each chapter is laced with commentary by Wojciech Orliński, one of Poland's most eminent lemologists. |
| Lektura nie pozostawia nam złudzeń – PRL był krajem, który niewątpliwie miał jakieś tam plusy, rozchodzi się jednak o to, żeby te plusy nie przesłaniały nam minusów, których było mnóstwo. A Lem, cóż... próbował z tymi minusami walczyć na tyle, na ile to było wówczas możliwe i zapewnić – z lepszym lub gorszym skutkiem – w miarę godne życie sobie i swojej rodzinie. | The reading leaves us with no illusions - the People's Republic of Poland was a country which undoubtedly had some pluses, but the point is that these pluses do not obscure the minuses, of which there were plenty. And Lem, well... tried to fight these disadvantages as much as it was possible at that time and to ensure - with better or worse results - a decent life for himself and his family. |
| Czytelnikowi warto również zwrócić uwagę na styl i język używany przez Lema w swoich listach – na jego zróżnicowanie, na jego specyficzne innowacje w zakresie użycia wielkich liter, osobliwą momentami ortografię, której po lekturze wręcz trudno się pozbyć. Wszystko to sprawia, że czas poświęcony na obcowanie z tą książką na pewno nie będzie czasem straconym. | It is also worth drawing the reader's attention to the style and language used by Lem in his letters - to its diversity, to his peculiar innovations in the use of capital letters, to his sometimes peculiar spelling, which is even difficult to get rid of after reading. All this means that time spent with this book will certainly not be time wasted. |
)
| PODSUMOWANIE Rozmiar: gruba (503 strony) Szybkość czytania: powoli Wciąga: a i owszem Dla kogo: dla każdego, kto chce poznać Stanisława Lema jako prawdziwą osobę. |
SUMMARY Size: thick (503 pages) Reading speed: slow Engaging: without doubts For whom: anyone who wants to get to know Stanisław Lem as a real person. |
| Zalety: autentyczność; odkrywanie spraw zwykle niedostępnych zwykłemu czytelnikowi; ukazywanie minionego ustroju zarówno z dobrej, jak i tej najbardziej uciążliwej strony. Wady: specjalnie nie widzę. |
Pros: authenticity; uncovering matters usually inaccessible to the ordinary reader; showing the past regime from both its good and its oppressive sides. Cons: I don't really see any. |
| Ocena: dla fanów Lema 10/10, dla pozostałych mocne 7/10 | Rating: 10/10 for Lem fans, 7/10 for others |